Επειδή η ζωή είναι σύντομη και δεν περισσεύει χρόνος για να κοιτάμε για πολύ προς τα πίσω, θα προσπαθήσω να απαντήσω στο ερώτημα του τίτλου με την αντίστοιχη αναλογία σκέψεων: μία σκέψη για τον ρόλο των Συγκοινωνιολόγων μέχρι σήμερα και τέσσερις σκέψεις για τον ρόλο των Συγκοινωνιολόγων στον κόσμο που αλλάζει.
Σκέψη πρώτη. Οι Έλληνες Συγκοινωνιολόγοι αποτελούν μία μοναδική και διαφορετική κατηγορία επιστημόνων.
Τις τελευταίες δεκαετίες, οι Έλληνες Συγκοινωνιολόγοι συστηματικά και αθόρυβα στηρίζουν την ανάπτυξη και λειτουργία των σύγχρονων συγκοινωνιακών συστημάτων στην Ελλάδα και είμαστε όλοι ιδιαίτερα περήφανοι γι’ αυτό. Οι αυτοκινητόδρομοι, τα αεροδρόμια, τα λιμάνια, ο σιδηρόδρομος, το μετρό, οι συγκοινωνίες στις πόλεις και τόσα άλλα συγκοινωνιακά συστήματα κρύβουν από πίσω τους ατελείωτες προσπάθειες και τεκμηριωμένη επιστημονική συνεισφορά των Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων.
Οι Έλληνες Συγκοινωνιολόγοι έχουν τεκμηριωμένες πολιτικές απόψεις, διαχρονικά ισχυρότερες από πρόσκαιρες κομματικές σκοπιμότητες. Έχουν άποψη για τα μεγάλα κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα των συγκοινωνιακών συστημάτων στην Ελλάδα, την οποία υποστηρίζουν με διαχρονική συνέπεια. Στην κατεύθυνση αυτή βοηθάει ιδιαίτερα και το σοφά διατυπωμένο καταστατικό του Συλλόγου των Συγκοινωνιολόγων που δεν δίνει χώρο σε κομματικές διαιρέσεις και παρεμβάσεις.
Οι Έλληνες Συγκοινωνιολόγοι διαφυλάττουν τις αρχές τους και την επιστημοσύνη τους ακόμη και εις βάρος των βραχυπρόθεσμων προσωπικών φιλοδοξιών τους. Παραμερίζουν τις επιστημονικές διαφωνίες τους και συνθέτουν δίκαιες συνισταμένες προτάσεις ώστε να είναι επιστημονικά τεκμηριωμένες και χρήσιμες για την κοινωνία και την ανάπτυξη της Ελλάδας.
Οι Έλληνες Συγκοινωνιολόγοι είναι καταξιωμένοι επιστήμονες στη συνείδηση των Αρχών και της Κοινωνίας και για τον λόγο αυτό ιστορικά διατελούν σύμβουλοι της Πολιτείας με ιδιαίτερη βαρύτητα γνώμης σε όλα τα επίπεδα, από Υπουργοί, Γενικοί Γραμματείς και Διοικητές Συγκοινωνιακών Οργανισμών έως στελέχη σε όλα τα Υπουργεία και τους φορείς των συγκοινωνιών και της τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι Έλληνες Συγκοινωνιολόγοι είναι εκείνοι που μεταφέρουν στην Ελλάδα όλες τις σύγχρονες τάσεις από τις ανεπτυγμένες συγκοινωνιακά χώρες.
Σκέψη δεύτερη. Ο Έλληνας Συγκοινωνιολόγος είναι αντιμέτωπος με τη νέα ψηφιακή συγκοινωνιακή πραγματικότητα.
Η ψηφιακή εποχή (digitalisation) φέρνει τεράστιες νέες δυνατότητες στα συγκοινωνιακά συστήματα και στις μεταφορές. Για πρώτη φορά οι Συγκοινωνιολόγοι έχουν τόσα πολλά δεδομένα και μάλιστα δυναμικά διαθέσιμα, χρήσιμα τόσο για τον σχεδιασμό όσο και για τη διαχείριση και λειτουργία των συγκοινωνιακών συστημάτων και μάλιστα σε πραγματικό χρόνο.
Τα αυτόνομα οχήματα, το διαδίκτυο των πραγμάτων (Internet of Things – IoT) και των πάντων (Internet of Everything – ΙοΕ) μετασχηματίζουν ήδη τον χαρακτήρα των μεταφορών. Όλα τα μεταφορικά μέσα και οι συγκοινωνιακές υποδομές είναι πλέον συνεχώς περισσότερο διασυνδεδεμένα με τις υπηρεσίες που προσφέρουν και μάλιστα συχνά αυτόματα χωρίς την παρέμβαση οδηγών και άλλων χειριστών.
H Κινητικότητα ως Υπηρεσία (Mobility as a Service – MaaS) αντικαθιστά σταδιακά τα ιδιόκτητα οχήματα με ολοκληρωμένες υπηρεσίες μετακίνησης στις έξυπνες πόλεις. Δεν αργεί η εποχή που τα οχήματα δεν θα παρκάρουν σχεδόν ποτέ (σε αντίθεση με τα σημερινά) και θα αρκεί να σηκώνουμε το χέρι μας στο δρόμο για να σταματήσει ένα όχημα χωρίς οδηγό να μας μεταφέρει στον προορισμό που θα του ζητήσουμε, ανοίγοντας τεράστιους νέους ορίζοντες στις μετακινήσεις των παιδιών και των ηλικιωμένων αλλά και στη μεταφορά των εμπορευμάτων.
Οι νέες τεχνολογίες και τα νέα υλικά, όπως η ηλεκτρική κίνηση και οι νέες μπαταρίες οδηγούν σε μεταφορές ασφαλέστερες, οικονομικότερες και φιλικότερες ενεργειακά και περιβαλλοντικά. Δεν αργεί άλλωστε και η εποχή της μαζικής κυκλοφορίας μικρών εναέριων μέσων μεταφοράς προσώπων και αγαθών με ή χωρίς πιλότο.
Σκέψη τρίτη. Ο Έλληνας Συγκοινωνιολόγος έχει να αντιμετωπίσει τις μεγάλες προκλήσεις της μετάβασης στη νέα ψηφιακή συγκοινωνιακή πραγματικότητα.
Για πολλά χρόνια, η μικτή κυκλοφορία αυτόνομων και μη οχημάτων, μαζί με τις μοτοσυκλέτες, τα ποδήλατα και τους πεζούς θα απαιτεί ειδική μεταχείριση. Οι Συγκοινωνιολόγοι και οι άλλοι Ειδικοί είναι υποχρεωμένοι να παρακολουθούν και να διαχειρίζονται τη συμπεριφορά των οδηγών και των πεζών ταυτόχρονα με τη συμπεριφορά των μηχανών, αντιμετωπίζοντας με ιδιαίτερη προσοχή τον προγραμματισμό των δυναμικών επιλογών που θα κάνουν οι μηχανές των αυτόνομων οχημάτων στη μικτή κυκλοφορία.
Οι πολίτες και οι επιχειρήσεις στρέφονται συνεχώς περισσότερο προς ολοκληρωμένες λύσεις τόσο στις συγκοινωνιακές υποδομές και όσο και στη διαχείριση τους. Το μέλλον των συγκοινωνιακών υποδομών είναι διατροπικό και για τις μετακινήσεις προσώπων και για τις μεταφορές εμπορευμάτων, με κρισιμότερη τη διασύνδεση των μέσων ειδικά στους τερματικούς σταθμούς. Επιπλέον, οι συνδυασμένες/διατροπικές μεταφορές στηρίζονται συνεχώς περισσότερο στις εκατοντάδες πλέον συγκοινωνιακές εφαρμογές στα έξυπνα τηλέφωνα, οι οποίες διασυνδέονται συνεχώς όλο και περισσότερο.
Οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες δημιουργούν νέες πραγματικότητες με γρήγορους ρυθμούς και οι νέες αναδυόμενες συγκοινωνιακές βιομηχανίες δημιουργούν νέα δεδομένα στον τομέα των μεταφορών. Παραδείγματος χάριν, οι εταιρείες ενέργειας (Tesla) και του ίντερνετ (Google) ανταγωνίζονται όχι μόνο τις βιομηχανίες οχημάτων αλλά τελικώς και την επιστήμη του Συγκοινωνιολόγου. Οι επιστήμονες πληροφορικής αποκτούν καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση των συγκοινωνιακών συστημάτων και οι Συγκοινωνιολόγοι οφείλουν να συντονιστούν μαζί τους.
Τέλος, οι Αρχές οφείλουν να παρακολουθούν και να ενθαρρύνουν ρυθμιστικά την εξέλιξη των συγκοινωνιακών συστημάτων, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη σωστή λειτουργία της κοινωνίας. Οι Αρχές, με τη συνεισφορά των Συγκοινωνιολόγων, οφείλουν να προωθούν την αποτελεσματικότητα των συγκοινωνιακών συστημάτων και ταυτόχρονα να ενθαρρύνουν τη βιωσιμότητά τους και να διαφυλάσσουν την ιδιωτικότητα της προσωπικής ζωής.
Σκέψη τέταρτη. Ο Έλληνας Συγκοινωνιολόγος είτε θα μετεξελιχθεί είτε θα χαθεί
Οι Έλληνες Συγκοινωνιολόγοι είναι ιστορικά ανοικτόμυαλοι και πρωτοπόροι επιστήμονες όχι μόνο διότι έτσι απαιτείται στον τομέα των μεταφορών και του εμπορίου ιστορικά αλλά και διότι ανατρέχουν συνεχώς στις πιο σύγχρονες διεθνείς συγκοινωνιακές θεωρίες, εμπειρίες και πρακτικές. Ιστορική αποστολή των Συγκοινωνιολόγων είναι να προσαρμόζουν συνεχώς τις συγκοινωνιακές αρχές και την επιστήμη τους στις νέες συγκοινωνιακές συνθήκες.
Τα τελευταία 40 χρόνια, οι Ακαδημαϊκοί και οι Ερευνητές Συγκοινωνιολόγοι στην Ελλάδα πρωτοπορούν, φέρνοντας και προσαρμόζοντας συστηματικά τη νέα γνώση στην ελληνική πραγματικότητα. Οι επιδόσεις τους στο διεθνές ανταγωνιστικό επιστημονικό περιβάλλον τους κατατάσσουν ανάμεσα στους πρώτους και τα επιτεύγματά τους συχνά εφαρμόζονται και δοκιμάζονται πρώτα εκτός Ελλάδας.
Οι Συγκοινωνιολόγοι των Δημόσιων και Ιδιωτικών Αρχών αθόρυβα και αποτελεσματικά υποστηρίζουν έναν σύγχρονο και αναπτυξιακό ρυθμιστικό ρόλο των Φορέων τους, παρά τις αντιξοότητες και δυσλειτουργίες της Δημόσιας Διοίκησης στην Ελλάδα. Ο ρόλος τους τους καθιστά τους κρισιμότερους παράγοντες για τον εκσυγχρονισμό του πλαισίου λειτουργίας των σύγχρονων συγκοινωνιακών συστημάτων και για τον λόγο αυτό έχουν χρέος να αποφεύγουν τις τυπολατρικές αγκυλώσεις και τις ανασταλτικές φοβίες και να βρίσκουν αποτελεσματικές λύσεις ικανοποίησης των νέων συγκοινωνιακών αναγκών.
Οι Μελετητές Συγκοινωνιολόγοι οφείλουν να αξιοποιούν όλες τις νέες δυνατότητες που φέρνει η νέα συγκοινωνιακή πραγματικότητα και να σχεδιάζουν βιώσιμες και αποτελεσματικές λύσεις. Είναι εκείνοι που δίνουν τον καθημερινό αγώνα ενάντια σε όλες τις καλοπροαίρετες αλλά και τις υστερόβουλες αδράνειες, ενημερώνοντας και πείθοντας τις τοπικές κοινωνίες ότι τα μεσοπρόθεσμα οφέλη των προτάσεων τους είναι πολύ περισσότερα από τις βραχυπρόθεσμες δυσκολίες.
Σκέψη πέμπτη. Η νέα ψηφιακή συγκοινωνιακή πραγματικότητα φέρνει νέες ευκαιρίες για τους Έλληνες Συγκοινωνιολόγους.
Η αυξανόμενη πολυπλοκότητα των συγκοινωνιακών συστημάτων επιτείνει την ανάγκη για Δι-επιστήμονες Συγκοινωνιολόγους. Οι Συγκοινωνιολόγοι περισσότερο από ποτέ πρέπει να συνεργάζονται με τους επιστήμονες της οικονομίας, του περιβάλλοντος, της ενέργειας, της υγείας και των άλλων επιστημών, διότι οι λύσεις όλο και συχνότερα είναι δι-επιστημονικές.
Η μεγάλη κοινωνικο-οικονομική κρίση στην Ελλάδα ανέδειξε ξεκάθαρα την ανάγκη για ισορροπημένη βιώσιμη ανάπτυξη και λειτουργία των συγκοινωνιακών συστημάτων. Η κρίση ανάμεσα στα άλλα οφείλεται και στην κατά κανόνα υπερίσχυση του όχι και της αδράνειας έναντι των προτάσεων των Συγκοινωνιολόγων και στην υπερίσχυση των – συχνά περιορισμένων ή και αβάσιμων – περιβαλλοντικών και άλλων κοινωνικών ανησυχιών εις βάρος της βιωσιμότητας και της αποτελεσματικότητας των νέων συγκοινωνιακών συστημάτων και υπηρεσιών και της αναπτυξιακής και κοινωνικής προόδου που αυτά εμπεριέχουν. Η αναζήτηση της κοινής λογικής και του κατάλληλου μίγματος στις συγκοινωνιακές λύσεις είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίες για την έξοδο από την κρίση.
Οι Έλληνες Συγκοινωνιολόγοι είναι προσηλωμένοι στον ολοκληρωμένο σχεδιασμό με σαφείς στόχους και πάντοτε με επιστημονική και ποσοτικοποιημένη τεκμηρίωση. Είτε πρόκειται για τον απόντα εθνικό στρατηγικό συγκοινωνιακό σχεδιασμό είτε πρόκειται για τα επίσης απόντα σοβαρά Σχέδια Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ), ο Συγκοινωνιολόγος οφείλει να πείσει τεκμηριωμένα τις Αρχές και την Κοινωνία για τις σωστές και ολοκληρωμένες λύσεις τόσο στην ανάπτυξη όσο και πρώτιστα στη λειτουργία και διαχείριση των συγκοινωνιακών συστημάτων.
Είναι κατά συνέπεια επιτακτική η ανάγκη οι Έλληνες Συγκοινωνιολόγοι να συνεργάζονται και να εκπαιδεύουν την κοινωνία στην κατεύθυνση των σύγχρονων και ισορροπημένων συγκοινωνιακών λύσεων. Στην προσπάθεια αυτή βασικό εργαλείο τους είναι η σωστή τεκμηρίωση και ποσοτικοποίηση των προτάσεων τους αλλά και η πλήρης διαφάνεια για τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα κάθε συγκοινωνιακής λύσης.
Στον κόσμο που αλλάζει, οι Έλληνες Συγκοινωνιολόγοι πράγματι αλλάζουν.
Κατά συνέπεια στο κόσμο που αλλάζει, οι Έλληνες Συγκοινωνιολόγοι ήταν, είναι και θα είναι πάντα έτοιμοι να αλλάζουν και να προσαρμόζονται στις νέες συγκοινωνιακές συνθήκες. Αυτός ήταν άλλωστε πάντα ο ρόλος τους. Οι Συγκοινωνιολόγοι δεν έχουν κανένα λόγο να αλλάξουν τις αρχές τους, την πολιτική τους στάση και την επιστημοσύνη τους. Οφείλουν όμως να αφομοιώνουν γρήγορα τη νέα γνώση, να αλλάζουν και να προσαρμόζουν τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τις ταχύτατα μεταβαλλόμενες εξελίξεις, ιδιαίτερα στη νέα ψηφιακή εποχή. Οι Έλληνες Συγκοινωνιολόγοι αλλάζουν και συμβάλουν στη νέα, μοντέρνα και αναπτυξιακή συγκοινωνιακή πραγματικότητα της Ελλάδας μετά την κρίση.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Δελτίο των Συγκοινωνιολόγων τον Δεκέμβριο του 2016.
Leave A Comment