Προτάσεις για μία αποτελεσματική πολιτική βιώσιμης αστικής κινητικότητας

Έχει δημοσιευθεί μέσα στο πλαίσιο του Δημόσιου Διαλόγου σχετικά με τη Μετάβαση σε μία Πράσινη Ελλάδα (2010 – 2020) του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) – www.diavouleusi.eliamep.gr

Η βιώσιμη αστική κινητικότητα αποτελεί βασικό πυλώνα της βιώσιμης ανάπτυξης και λειτουργίας της σύγχρονης πόλης και βασική παράμετρο της ποιότητας ζωής και του περιβάλλοντος σε αυτή.
Για να είναι βιώσιμη μία πολιτική αστικής κινητικότητας είναι απαραίτητο οι προτάσεις πολιτικής να ξεφύγουν από το σύνηθες θεωρητικό πλαίσιο των ανεξάντλητων οικονομικών πόρων, του ανεξάντλητου χώρου και του ανεξάντλητου χρόνου και να επιδιωχθεί μία ρεαλιστική ένταξη της πολιτικής αστικής κινητικότητας στις πραγματικές περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες αλλά και δυνατότητες της πόλης. Η μεγάλη πρόκληση της ανάπτυξης και εφαρμογής μίας σύγχρονης πολιτικής βιώσιμης αστικής κινητικότητας είναι η ισορροπημένη εξυπηρέτηση των αντικρουόμενων αλλά και εν δυνάμει συμπληρωματικών περιβαλλοντικών (εξοικονόμηση ενέργειας, μείωση ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ορθολογική χρήση του φυσικού κεφαλαίου), κοινωνικών (εξασφάλιση οικονομικά προσιτής, χρονικά αξιόπιστης, ασφαλούς και ευέλικτης μετακίνησης για όλες τις ομάδες πληθυσμού) και οικονομικών (βέλτιστη διαχείριση των πόρων κατασκευής και λειτουργίας των συγκοινωνιακών συστημάτων) αναγκών της λειτουργίας της πόλης.

Η συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση των περισσότερων σύγχρονων ελληνικών πόλεων κινείται σε επίπεδα αρκετά χαμηλότερα σε σύγκριση με τα Ευρωπαϊκά δεδομένα. Παρά τις διαφοροποιήσεις στα χαρακτηριστικά της συγκοινωνιακής εξυπηρέτησης σε κάθε ελληνική πόλη, τα προβλήματα που οι πολίτες καλούνται να αντιμετωπίσουν είναι κοινά, με τα σημαντικότερα από αυτά να εντοπίζονται στην κυκλοφοριακή συμφόρηση, στην έλλειψη επαρκών θέσεων στάθμευσης, στο χαμηλό επίπεδο εξυπηρέτησης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (ΜΜΜ) και στην ανεπαρκή και επικίνδυνη εξυπηρέτηση των πεζών. Το τελικό αποτέλεσμα σε κάθε περίπτωση είναι η παρεμπόδιση της κινητικότητας και της προσβασιμότητας των πολιτών και η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής και του περιβάλλοντος στην πόλη.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Για την αντιστροφή της σημερινής κατάστασης και την βελτίωση της συγκοινωνιακής εξυπηρέτησης, της ποιότητας ζωής και του περιβάλλοντος στις ελληνικές πόλεις είναι απαραίτητη η προσεκτική ανάπτυξη και συστηματική εφαρμογή μίας ολοκληρωμένης στρατηγικής αστικής κινητικότητας. Με βάση τις ελάχιστες προτάσεις των ειδικών στην Ελλάδα και διεθνώς που έχουν επιχειρήσει μία συνδυαστική αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών παραμέτρων από κοινού για το συγκοινωνιακό σύστημα και την πολεοδομική οργάνωση και λειτουργία της πόλης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2009, UITP, 2009), όπως η στρατηγική αστικής κινητικότητας του ΥΠΕΧΩΔΕ (Γιαννής et. al., 2008), προτείνεται ένα πλαίσιο προτάσεων πολιτικής.

Ενιαίος Χωροταξικός, Πολεοδομικός και Συγκοινωνιακός Σχεδιασμός


Για να αντιμετωπίσουν οι ελληνικές πόλεις τη βεβαρημένη πολεοδομική και συγκοινωνιακή ιστορία τους, είναι απαραίτητη μία συνδυασμένη πολιτική χωροταξικού, πολεοδομικού και συγκοινωνιακού σχεδιασμού που θα επιτρέπει την καλύτερη οργάνωση της κυκλοφορίας με έμφαση στις υποδομές των μέσων μαζικής μεταφοράς.

● Συσχέτιση χρήσεων γης και συγκοινωνιακής υποδομής:
– Σχεδιασμός και ανάπτυξη νέων συγκοινωνιακών υποδομών που θα τροφοδοτούν την ανάπτυξη της πόλης
– Ανάπτυξη δικτύου υπερτοπικών κέντρων πολλαπλών δραστηριοτήτων και συγκεντρωμένης απασχόλησης
– Πολιτική στάθμευσης συσχετισμένη με τον πολεοδομικό και κυκλοφοριακό σχεδιασμό

● Ανάπτυξη υποδομών με προτεραιότητες
– Ανάπτυξη κατά προτεραιότητα των δικτύων μέσων σταθερής τροχιάς
– Ανακατανομή της χρήσης της διαθέσιμης οδικής υποδομής προς όφελος των ΜΜΜ και των δικτύων ήπιων μορφών μετακίνησης (πεζοί, ποδήλατα)

● Ιεράρχηση οδικού δικτύου
– Διαχωρισμός αρτηριακών, συνδετήριων και συλλεκτήριων οδών
– Ανάπτυξη κυκλοφοριακών δακτυλίων περιφερειακής κίνησης και των ακτινικών συνδέσεων τους
– Περιορισμός διαμπερούς κυκλοφορίας με τη μείωση της χωρητικότητας βασικών οδών των κεντρικών περιοχών
– Ανάπτυξη περιοχών αποκλεισμού κυκλοφορίας Ι.Χ. (π.χ. κεντρικές εμπορικές περιοχές) και θυλάκων ήπιας κυκλοφορίας (π.χ. περιοχές κατοικίας)

Διαχείριση Κυκλοφορίας και Στάθμευσης

Με δεδομένη τη μεγάλη αύξηση του αριθμού των Ι.Χ. στις σύγχρονες πόλεις, οι κάτοικοι τους έχουν συνειδητοποιήσει ότι η μετακίνηση με Ι.Χ. θα είναι συνεχώς και πιο αργή και η μόνη αποτελεσματική πολιτική διαχείρισης κυκλοφορίας είναι εκείνη που προωθεί και υποστηρίζει συστηματικά τις μαζικές μετακινήσεις εις βάρος της κυκλοφορίας των Ι.Χ.

● Έξυπνη κυκλοφορία:
– Προτεραιότητα στα ΜΜΜ μέσω κυκλοφοριακών ρυθμίσεων στους κόμβους και διασφάλισης αποκλειστικών διαδρόμων κίνησης λεωφορείων
– Δυναμική διαχείριση της κυκλοφορίας με έξυπνα συστήματα μεταφορών
– Δυναμική ενημέρωση για τα δρομολόγια των ΜΜΜ και την κυκλοφορία
– Προώθηση έξυπνων συστημάτων τιμολόγησης (τηλε-διόδια, ελεγχόμενη στάθμευση κλπ.)

● Εφαρμογή ολοκληρωμένης πολιτικής στάθμευσης
– Πολιτική στάθμευσης που θα δίνει προτεραιότητα στους κατοίκους και στη βραχυχρόνια στάθμευση των επισκεπτών
– Δημιουργία νέων (κυρίως υπογείων) χώρων στάθμευσης Ι.Χ. κυρίως για μετεπιβίβαση στα ΜΜΜ
– Λειτουργία συστημάτων ελεγχόμενης στάθμευσης
– Οργάνωση της τροφοδοσίας των καταστημάτων

● Βελτίωση οδικής ασφάλειας:
– Τακτική συντήρηση και παρεμβάσεις στο οδικό δίκτυο
– Εντοπισμός και βελτίωση των επικίνδυνων σημείων
– Συστηματική επιτήρηση της ταχύτητας και της συμπεριφοράς των οδηγών
– Δημιουργία παιδείας οδικής ασφάλειας στις Αρχές και στους πολίτες

Αναπλάσεις για Ήπιες Μορφές Μετακίνησης

Για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής στις ελληνικές πόλεις είναι επίσης απαραίτητη μια νέα πολιτική αναπλάσεων για ήπιες μορφές μετακίνησης, όπου θα αποδοθεί σημαντικός ωφέλιμος χώρος στους πεζούς και στους ποδηλάτες εις βάρος της κυκλοφορίας των Ι.Χ.

● Υποδομές για ήπιες μορφές μετακίνησης
– Ανάπτυξη δικτύων πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων, κατά το δυνατόν διαχωρισμένων από την κυκλοφορία
– Διαπλάτυνση και αναβάθμιση των πεζοδρομίων
– Ανάπτυξη θέσεων στάθμευσης ποδηλάτων
– Δημιουργία οδών μικτής κυκλοφορίας πεζών-οχημάτων και εφαρμογή τεχνικών μέτρων μείωσης ταχύτητας σε επιλεγμένες περιοχές (πχ σαμαράκια)

● Ρυθμίσεις για ήπιες μορφές μετακίνησης
– Κυκλοφοριακές ρυθμίσεις για πεζούς και ποδήλατα
– Συντήρηση και επιτήρηση σωστής λειτουργίας πεζοδρομίων, πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων
– Εφαρμογή υπηρεσιών ενοικίασης ποδηλάτων
– Θεσμικές και κυκλοφοριακές ρυθμίσεις για ΑμΕΑ

Ρυθμίσεις για το Περιβάλλον

Για την αντιμετώπιση των συσσωρευμένων προβλημάτων ρύπανσης των σύγχρονων πόλεων είναι απαραίτητη μια πολιτική ενθάρρυνσης της κυκλοφορίας συνεχώς περισσότερων καθαρότερων οχημάτων στις πόλεις.

● Τεχνολογίες περιορισμού των εκπομπών των οχημάτων
– Ενθάρρυνση της χρήσης υβριδικών οχημάτων
– Τεχνολογίες περιορισμού εκπομπών στα καύσιμα, με προώθηση “καθαρών” καυσίμων με χαμηλή περιεκτικότητα σε θείο, βιοντήζελ και βιοαιθανόλης
– Επιλεκτική καταλυτική αναγωγή και φίλτρα σωματιδίων στα πετρελαιοκίνητα οχήματα
– Εισαγωγή φυσικού αερίου σε περισσότερα λεωφορεία

● Ρυθμίσεις για τη μείωση των εκπομπών των οχημάτων
– Εισαγωγή ενιαίας κάρτας ελέγχου καυσαερίων και θορύβου για όλες τις κατηγορίες οχημάτων, συμπεριλαμβανομένων και των δικύκλων
– Κίνητρα για απόσυρση και αντικίνητρα κυκλοφορίας οχημάτων παλιότερης τεχνολογίας

ΤΡΟΠΟΙ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ

Για την αποτελεσματική εφαρμογή των προτάσεων πολιτικής είναι απαραίτητη μία σειρά από υποστηρικτικές δράσεις, οι οποίες πρέπει να εφαρμοστούν συνδυαστικά.

Αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο

Το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο για την ανάπτυξη και τη λειτουργία των συγκοινωνιακών συστημάτων στις ελληνικές πόλεις είναι πολύπλοκο και αναποτελεσματικό και πρέπει να αλλάξει ριζικά. Για τον λόγο αυτό χρειάζεται:
– Απλοποίηση και συμπλήρωση του θεσμικού πλαισίου για την εξειδίκευση και την εφαρμογή του πολεοδομικού και συγκοινωνιακού σχεδιασμού
– Εισαγωγή του ελέγχου συμμόρφωσης με τις αρχές της βιώσιμης αστικής κινητικότητας σε όλες τις περιβαλλοντικές μελέτες για κάθε νέα επέμβαση
– Υιοθέτηση τεχνικών προδιαγραφών σχεδιασμού και μελετών, λεπτομερών προδιαγραφών μελετών εφαρμογής και εγχειριδίων καλών πρακτικών
– Οικονομική συνεισφορά των ιδιωτών και των επιχειρήσεων στις δράσεις στήριξης της πολεοδομικής οργάνωσης και της συγκοινωνιακής εξυπηρέτησης μέσω ειδικού ταμείου

Περιβαλλοντική Τιμολόγηση Ι.Χ.

Βασικό τρόπο υποστήριξης της πολιτικής βιώσιμης αστικής κινητικότητας αποτελεί η εισαγωγή της περιβαλλοντική τιμολόγησης της κυκλοφορίας με βάση την αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει και ο μη ρυπαίνων ωφελείται. Τα περιβαλλοντικά τέλη στην κυκλοφορία μπορεί να είναι είτε προσαύξηση των υφιστάμενων τελών/χρεώσεων είτε νέα τέλη:
– Με κλιμάκωση της χρέωσης των τελών κυκλοφορίας ανάλογα με τις εκπομπές ανά χιλιόμετρο
– Με μεταβλητά διόδια στους αστικούς αυτοκινητόδρομους ανάλογα με την περιβαλλοντική επιβάρυνση του κινητήρα του Ι.Χ.
– Με κλιμάκωση του τέλους της ελεγχόμενης στάθμευσης, ανάλογα με την περιβαλλοντική επιβάρυνση του κινητήρα του Ι.Χ.
– Με την επιβολή συστήματος περιβαλλοντικής τιμολόγησης εισόδου των Ι.Χ. στην κεντρική περιοχή ενός Δήμου

Παρακολούθηση των συγκοινωνιακών συνθηκών

Μόνο η καλή γνώση οδηγεί στις σωστές επιλογές και συνεπώς η συστηματική ποσοτικοποιημένη παρακολούθηση της εφαρμογής και των αποτελεσμάτων της πολιτικής βιώσιμης αστικής κινητικότητας αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία της πολιτικής αυτής. Για τον λόγο αυτό χρειάζεται:
– Η λειτουργία παρατηρητηρίων αστικής κινητικότητας σε κάθε πόλη
– Η συγκέντρωση και συγκριτική ανάλυση των κατάλληλων στοιχείων σε κάθε πόλη
– Η διαχρονική παρακολούθηση των ειδικών δεικτών απόδοσης του συγκοινωνιακού συστήματος της πόλης (π.χ. μέσοι χρόνοι διαδρομής, ποσοστό χρήσης ΜΜΜ, κ.λ.π.)
– Η ευρεία διάδοση των επιτυχημένων πρακτικών αστικής κινητικότητας τόσο στους αρµόδιους φορείς όσο σε όλους τους πολίτες

Ενημέρωση και συμμετοχή των πολιτών

Η συστηματική ενημέρωση και η ενεργός συμμετοχή των πολιτών στην εφαρμογή της πολιτικής της βιώσιμης αστικής κινητικότητας αποτελεί τη βασικότερη προϋπόθεση για την επιτυχία της πολιτικής. Για τον λόγο αυτό χρειάζεται:
– Συστηματική ενημέρωση για τη σωστή συγκοινωνιακή συμπεριφορά όλων των πολιτών σε όλες τις ελληνικές πόλεις με αξιοποίηση όλων των μέσων επικοινωνίας
– Οι πολίτες πρέπει να κατανοήσουν ότι εκείνα που θα κερδίσουν από μία σωστή συγκοινωνιακή συμπεριφορά είναι πολύ περισσότερα από εκείνα που θα χάσουν εάν συνεχίσουν την αδιέξοδη προσήλωση στο ΙΧ τους
– Οι πολίτες πρέπει να ενεργοποιηθούν για να δημιουργήσουν τις κρίσιμες μάζες (πεζών, ποδηλατών, επιβατών ΜΜΜ) που θα καταστήσουν απαραίτητες τις αλλαγές στη σημερινή δομή του συγκοινωνιακού συστήματος
– Η Πολιτεία οφείλει να υποστηρίξει με θεσμοθετημένες και επαρκώς χρηματοδοτούμενες δράσεις σε βάθος χρόνου τη συνεχή ενημέρωση και συμμετοχή των πολιτών

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

– Ευρωπαϊκή Επιτροπή, “Σχέδιο δράσης για την αστική κινητικότητα”, COM(2009) 490 τελικό, Βρυξέλλες, 2009.
– Γ.Γιαννής, Α.Συκιανάκη, Σ.Μπαϊρακτάρη, Ε.Τολέρης, Π.Καπερώνη, Ι.Θεοφίλης, Α.Κοψαχείλη, “Στρατηγική αστικής κινητικότητας στις ελληνικές πόλεις”, Πρακτικά του 2ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, Βόλος, Σεπτέμβριος 2009.
– UITP, “Integrating public transport & urban planning: a virtuous circle”, Union Internationale des Transports Publiques, Brussels, January 2009.

2017-11-21T07:44:10+00:00 September 9th, 2011|Categories: Uncategorized|

Leave A Comment